Toegang tot (meta)data

Toegangscategorieën

Het publiceren van onderzoeksdata is het vindbaar, citeerbaar en (her)bruikbaar maken van de (meta)data onder een licentie die duidelijk maakt wat er mag en kan met de data. Een data publicatie in een data-archief zorgt er minimaal voor dat de omschrijving van de gedeponeerde dataset - de metadata - open toegankelijk wordt onder een licentie die hergebruik mogelijk maakt. Dat is de enige manier om de datasets vindbaar te maken. 

Hoewel metadata open access worden bij data publicatie, geldt dat niet per se voor de bijbehorende onderzoeksdata zelf. De toegang tot die datasets kan om goede redenen beperkt zijn.  

De meeste data-archieven hanteren grofweg een tweetal toegangscategorieën: 

• Open access
  Als datasets geen persoonsgegevens bevatten, bijvoorbeeld doordat er geen persoonsgegevens verzameld zijn of doordat de dataset geanonimiseerd is, kunnen de data in open access gepubliceerd worden. Dit soort datasets kunnen ook onder embargo worden gepubliceerd. Dat betekent dat de data na een bepaalde tijd open access worden. In de tussentijd kunnen ze wel al gevonden worden.  
• Toegang na registratie of na het indienden van een verzoek (Restricted access) 
  Als datasets gevoelige persoonsgegevens bevatten en het risico op onthulling is groot, kan het nodig zijn om data in de toegangscategorie 'Restricted Access' te publiceren. De metadata zijn dan wel gewoon toegankelijk. Als de datalicentie die aan de data gekoppeld is machine-leesbaar is, maken deze datasets nog steeds deel uit van een FAIR data-infrastructuur. Ze zijn vindbaar en herbruikbaar, maar onder voorwaarden. 

Sommige datasets met persoonsgegevens kunnen wel in open access gepubliceerd worden doordat de deelnemers aan het onderzoek daar expliciet hun toestemming voor hebben gegeven. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de thematische collectie Oral History (DANS, 2012).

In hoofdstuk V gaan we nader in op de wettelijke vereisten voor privacybescherming.