Wetenschappelijke integriteit
Wanneer eerlijkheid, zorgvuldigheid, transparantie, onafhankelijkheid en verantwoordelijkheid niet leidend zijn, bedreigt dit zowel de kwaliteit als de betrouwbaarheid van de wetenschap | VSNU, 2018 (nu Universiteiten van Nederland)
Voor het goed functioneren van wetenschap is wetenschappelijke integriteit van essentieel belang. Wetenschappelijke integriteit is een overkoepelende term voor de gedragsnormen waaraan een wetenschapper zich hoort te houden om ervoor te zorgen dat onderzoek betrouwbaar is en van goede kwaliteit. In deze paragraaf gaan we nader in op de gedragscodes waarin dit soort normen worden vastgelegd.
Vijf principes
Gedragsnormen voor wetenschappelijke integriteit zijn vastgelegd in gedragscodes zoals The European Code of Conduct for Research Integrity (ALLEA, 2017) en De Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit (VSNU, 2018). Deze code wordt onderschreven door o.a. de KNAW, NFU, NWO, de TO2-federatie, de Vereniging Hogescholen en de VSNU.
De Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit (VSNU, 2018) hanteert vijf principes die aan de basis staan van integer onderzoek:
- Eerlijkheid
- Zorgvuldigheid
- Transparantie
- Onafhankelijkheid
- Verantwoordelijkheid
Om het verzinnen, fabriceren en falsificeren (met opzet manipuleren of verkeerd interpreteren) van onderzoeksdata tegen te gaan en reproduceerbaarheid te stimuleren, maakt een transparante onderzoeker duidelijk op weke data hij/zij de conclusies baseert en hoe deze zijn verzameld. Als onderzoeksdata niet open toegankelijk kunnen worden gemaakt, moet de onderzoeker goed gemotiveerd aangeven waarom dat niet mogelijk is.
Wetenschappelijke integriteit maakt ook onderdeel uit van de onderzoeksevaluaties bij universiteiten en hogescholen:
Standard Evaluation Protocol 2015-2021 (Universiteiten)
Of instellingen voldoende werk maken van het waarborgen van wetenschappelijke integriteit, wordt onder andere gecontroleerd bij periodieke onderzoeksevaluaties.
Het zogeheten Standard Evaluation Protocol (SEP, VSNU, 2016) geeft richtlijnen voor het evalueren van onderzoek en van onderzoeksbeleid. Het protocol vraagt aan onderzoekseenheden om hun beleid ten aanzien van het bewaken van de wetenschappelijke integriteit voor te leggen. Er is hierbij veel aandacht voor het correct en open omgaan met onderzoeksdata. Daarover wordt in het protocol het volgende gezegd:
The assessment committee considers the research unit’s policy on research integrity and the way in which violations of such integrity are prevented. It is interested in how the unit deals with research data, data management and integrity, and in the extent to which an independent and critical pursuit of science is made possible within the unit | VSNU, KNAW, NWO (2016)
Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek 2016– 2022 (Hogescholen)
In het brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek (Vereniging Hogescholen, 2015) staat integriteit niet met zoveel woorden genoemd. Wel wordt aantoonbaar gebruik van onderzoeksdata genoemd als indicator voor de waardering van onderzoek.
Integriteit en ethiek
Integriteit houdt ook in dat er - indien van toepassing - zorgvuldig wordt omgegaan met de belangen van onderzoeksdeelnemers. Privacybescherming - waar we nader op ingaan in hoofdstuk V - hoort daarbij. Universiteiten hebben al jarenlang ervaring met ethische toetsingscommissies en ook bij het - nog jonge - Hbo-onderzoek richten steeds meer Hbo-instellingen een ethische toetsingscommissie in (van der Sande, 2018; Cardol, 2018).
Integriteit houdt ook in dat onderzoek - indien van toepassing - ethisch getoetst wordt, dat de vereiste toestemming van onderzoeksdeelnemers wordt verkregen en dat privacy by design beoefend wordt. Ethische commissies kunnen onderzoekers – al dan niet bindend – adviseren over zaken als inzet van en omgang met patiënten, proefpersonen en proefdieren, mogelijke risico’s van het openbaar maken van data, gebruik van menselijke weefsels, risico’s voor het milieu of voor cultureel erfgoed, en mogelijke belangenconflicten | VSNU, 2018
In de spotlight
Dossiers wetenschappelijke integriteit
Meer weten over wetenschappelijke integriteit? Bekijk de dossiers van Universiteiten van Nederland (n.d.), KNAW (n.d.), en NWO (2019).
Dilemma game - een kaartspel met verleidingen op het integriteitspad
De Erasmus Universiteit ontwikkelde het zogeheten dilemma game (Erasmus Universiteit, 2016), een kaartspel met veel voorkomende dilemma's en verleidingen die onderzoekers kunnen afbrengen van het integriteitspad. Het is de bedoeling dat dit spel helpt om professionaliteit en integriteit als gesprekspunt op de agenda te zetten en levend te houden.
Bronnen
Klik om te openen/sluiten
NB (2023): Some of these sources are no longer maintained or have moved URLs. The E4DS website is currently being updated; for archival reasons, we will not update these particular sources, but encourage you to search for them via your favourite search engine or to ask our coaches for their recommendations. Apologies for any inconvenience!
ALLEA (2017). The European Code of Conduct for Research Integrity. Revised Edition. https://www.allea.org/wp-content/uploads/2017/05/ALLEA-European-Code-of-Conduct-for-Research-Integrity-2017.pdf
Cardol, T. (2018). Onderzoek hogescholen langs de ethische meetlat. [ScienceGuide] https://www.scienceguide.nl/2019/05/onderzoek-hogescholen-langs-de-ethische-meetlat/
Erasumus University Rotterdam (2016). Dilemma Game Professionalism and Integrity in Research. https://www.eur.nl/sites/corporate/files/24708_integriteitsspel_interactief_2016.pdf
KNAW (n.d.). Wetenschappelijke integriteit. Retrieved from https://www.knaw.nl/nl/thematisch/ethiek/wetenschappelijke-integriteit
NWO (n.d.). NWO-beleid wetenschappelijke integriteit. Retrieved from http://www.nwo.nl/beleid/wetenschappelijke+integriteit
Van der Sande (2018, 19 juni). Vrees voor ethische adviescommissies is ongegrond. [Scienceguide]. https://www.scienceguide.nl/2018/06/vrees-voor-ethische-adviescommissies-is-ongegrond/
Vereniging Hogescholen (2015). Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek 2016– 2022. Kwaliteitszorgstelsel Praktijkgericht Onderzoek Hogescholen. https://www.vereniginghogescholen.nl/system/knowledge_base/attachments/files/000/000/489/original/BKO_2016-2021_-_okt_2015_%2812-1-2016_definitief%29.pdf?1452598575
VSNU (n.d.). Wetenschappelijke integriteit. https://www.vsnu.nl/wetenschappelijke_integriteit.html
VSNU (2016). Standard Evaluation Protocol 2015 – 2021 Protocol for Research Assessments in the Netherlands Amended version, 2016. http://www.vsnu.nl/files/documenten/Domeinen/Onderzoek/SEP2015-2021.pdf
VSNU (2018). Nederlands gedragscode wetenschappelijke integriteit. https://doi.org/10.17026/dans-2cj-nvwu
